Co gallo da oposición
do goberno grego (Syriza) a seguir as receitas neoliberais (“o austericidio”) que a troica (BCE, CE e
FMI) e o goberno alemán intenta impoñer nos países da eurozona e, moi
especialmente, nos países europeos periféricos, un vello axioma política (“as
débedas hai que pagalas”) volve a seren utilizado co gallo de xustificar estas
políticas noeliberais que están esnaquizando o Sur de Europa: estes estados
–Grecia, Portugal, España….- viviron por riba das posibilidades, gastaron más
do que teñen, endebedáronse e….. agora deben pagar por elo. Deben pagalas súas
débedas. Que hai de verdade ou de estafa neste asunto?.
Analicemos o caso dos
tres estados citados –Grecia, Portugal, España- empezando pola orixe das
respectivas débedas públicas. Unhas débedas
públicas que supoñen –decembro 2014-, respectivamente o 176%, 131,5% e
97,7% dos correspondentes PIB. En termos reais: 315.509, 228.360 e 1.033.857
millóns de euros en cada caso. Unha débeda que, importante detalle, disparouse
coa crise e as durísimas políticas de axuste fiscal que se aplican nestes
estados: no ano 2008 as débedas ascendían ao 109,3% do PIB (264.623 millóns de
euros) en Grecia, 71,7% (128.191) en Portugal e 39,4% (392.168) en España. Os
incrementos das débedas públicas foron xa que logo de: 66,7 puntos do PIB en
Grecia (50.886 millóns de euros), 59,8 en Portugal (110.169) e 58,3 en España
(641.689). Quizás sexa oportuno sinalar que a débeda pública tamén medrou en
estados de Alamana (do 64,9% ao 74,8%: 9,9 puntos) e Francia (do 67,8% ao
95,3%: 27,5 puntos) aínda que fora en menor proporción.
O primeiro que hai que
subliñar é que estes tres estados –Grecia, Portugal, España- teñen unha
característica fiscal común: unha moi
baixa presión fiscal por mor de que as rendas do capital apenas pagan
impostos e defraudan moito sendo as rendas do traballo o soporte central da
facenda pública. Os tres estados antes do estoupido da crise tiñan unha presión
fiscal (Grecia: 34,4% PIB, Portugal: 37,8%, España: 37,9%) inferior a media
europea (UE 27: 40,9%) pero un nivel de fraude
fiscal moi superior (Grecia: 27,5%, Portugal: 26,8%, España: 22%, UE27:
18%). Unha presión fiscal que descansa maiormente nas rendas do traballo. Un
fraude fiscal que, nestes estados, en case un 75% procede das rendas do capital.
Unha situación que se
agravou por mor da crise e as políticas
de axuste fiscal que se aplicaron con enorme dureza nestes tres estados: ao
dispararse o desemprego (Grecia: 25,8%, Portugal: 13,3%, España: 23,4%, UE27:
9,8%) caeron de xeito drástico os ingresos fiscais por mor das seren as rendas
do traballo o principal soporte das facendas públicas nestes tres estados.
Velaí a falacia do argumento neoliberal sobre os déficits e as débedas públicas
nestes tres estados: estes derivan, en parte, dun sistema fiscal regresivo
cuxos efectos negativos agudízanse coa crise e as políticas de axuste fiscal. O
elevado desemprego da clase traballadora, e o seu impacto negativo sobre os
ingresos fiscais, foi unha das causas do crecemento das débedas públicas nestes
tres estados (Grecia, Portugal i España). Pero non foi a única: o fraude fiscal
medrou coa crise e tamén medrou o gasto público –por dúas razóns fundamentais:
o lóxico incremento do gasto derivado do crecemento do desemprego e, o menos
lóxico, o rescate bancario que derivou na transformación en débeda pública o
que era unha débeda privada-.
Estes países teñen
outro problema estrutural que afecta as arcas públicas: son estados que, por
mor da súa condición de periféricos, importan
mais do que exportan o que deriva nunha elevada débeda externa. Unha
condición de estados periféricos que se intensificou coa actual política
monetaria que mantén o BCE pensada mais en favorecer aos estados europeos do
norte que aos do sur: con unha moeda tan forte como o euro estes estados teñen difícil
reducir os seus deficits. Con balanzas de pagos claramente deficitarias
(Grecia: 28,5%, Portugal: 60,5%, España: 66,9%, UE: 93,5% como taxas de
cobertura no ano 2008 previo a crise) estes estados non teñen mais remedio que
endebedarse. En definitiva balanzas fiscal e de pagos deficitarias –por razóns
diversas- facilitan as débedas públicas destes países ao tempo que desmenten as
teses interesadas de que sexa o elevado gasto público a causa da elevada débeda
pública.
En relación a isto
último –gasto público- compre subliñar que segundo datos da OCDE estes tres
estados estaban, e seguen estando, na cola de Europa en canto a gasto público
social: Grecia (46,6% do PIB), Portugal (48,3%), España (42,9%), Eurozona
(49,3%).
Por si isto non fora
suficiente está a política monetaria
da UE co BCE como primeiro director. Como é ben sabido o BCE –a diferenza
doutros bancos centrais como a Reserva Federal, o Banco de Inglaterra…- non
financia directamente aos estados –coa compra directa dos seus títulos de
débeda- senón que acude ao mercado secundario actuando dun xeito maquiavélico e
tremendamente prexudicial para os estados periféricos: préstalles diñeiro aos
grandes bancos europeos a taxas moi baixas de xuro -0,25/0,5%- que logo aqueles
utilizan para especular contra as débedas soberanas dos países europeos do Sur
–esixindo uns xuros que poden chegar ao 5/6% e incluso superiores- encarecendo
o seu financiamento e, xa que logo, provocando un incremento das débedas
públicas (xuros e amortizacións).
Finalmente está a débeda privada e a conversión dunha parte
da mesma en débeda pública. Cando estoupou a crise o principal problema
financeiro destes tres estados –e pódese dicir que de toda a Unión Europea- era
a débeda privada. Unha débeda privada moi elevada –Grecia: 92% do PIB, Portugal
300% e España: 357%- na que o peso da débeda do sector financeiro propio era
moi alto –Grecia: 21% PIB, Portugal 145%, España: 152%,– e que, en conxunto era
moi superior a pública, agás no caso grego –Grecia: 152%, Portugal: 86% e
España: 53%-. Posteriormente os rescates bancarios e os plans de flexibilización
cuantitativa fixeron que unha parte moi relevante da débeda privada dos bancos
fora transferida as arcas públicas converténdose deste xeito en débeda pública
e pasando a incrementar o volume da mesma.
Velaí as causas das
elevadas débedas públicas dos estados europeos do sur –Grecia, Portugal, España-. Unhas causas
que, de ningures, son as de que os cidadáns destes estados, especialmente os de
rendas medias e baixas, viviran por riba das súas posibilidades senón que
derivan basicamente de catro feitos: 1. A súa condición de periferia no seo da
Unión Europea, 2. A política monetaria fixada polo BCE, 3. A política comercial
tamén fixada polo BCE e 4. A política fiscal destes estados. Feitos que teñen
que veren tanto coa defectuosa creación da UEM –que se fixo por e para as
finanzas e o capital comercial alemán- como co poder de influencia desas mesmas
finanzas tanto en estes tres estados como na toma de decisións da troica (BCE,
CE, FMI). Feitos que non fan mais que reflectir o marco actual da loita de
clases a nivel europeo.
MANUEL BARBEITOS ALCÁNTARA
No hay comentarios:
Publicar un comentario